Enflasyon 101: Yeni başlayanlar için fiyat artışlarını anlama rehberi

Enflasyon nedir?

Enflasyon, en temel tanımıyla, günlük hayatta yaygın olarak kullanılan ya da satın alma gücünün zaman içinde düşmesi olarak tercüme edilebilecek mal ve satış fiyatlarının genel oranını ifade eder. Enflasyon, fiyatlar düştüğünde ve satın alma gücü arttığında ortaya çıkan deflasyonla karşılaştırılabilir. Enflasyonun ortak ölçüsü, genel bir fiyat endeksindeki yıllık yüzde değişimi olan enflasyon oranıdır. Enflasyon karmaşık bir konudur, ancak temel nedenleri anlamak, konut, giyim, gıda, ulaşım ve yakıt gibi artan mal ve hizmet fiyatlarına daha iyi hazırlanmanıza yardımcı olabilir.

Geçen yılki ekmek fiyatları ile bu yılki ekmek fiyatlarını karşılaştırdınız mı? Bu yıl ekmek %234 daha pahalıysa, dünyanın en yüksek ikinci enflasyon ülkesi olan Venezuela’da yaşıyor olabilirsiniz.

Enflasyonun nedenleri

Enflasyon oranındaki değişimin en önemli nedenlerinden biri talepteki artıştır. Para arzındaki artış, ekonomideki farklı mekanizmalar aracılığıyla gerçekleşebilse de, enflasyonun köküdür. Para arzının artmasıyla birlikte bankaların borç verebilecekleri miktarda da artış olmaktadır. Bunun doğal bir sonucu olarak da tüketici konumunda olan kişiler daha fazla borçlanarak tüketim düzeylerini artırmaktadır. Ancak arz birdenbire artan talebi karşılamaya yetmez ve bunun sonucunda enflasyon yükselir. Bütün bu durumlarda para satın alma gücünü kaybeder. Bunun enflasyonu nasıl yönlendirdiğine ilişkin mekanizmalar üç türe ayrılabilir: talep enflasyonu, maliyet enflasyonu ve yerleşik enflasyon.

Büyük bir olaydan sonra işlem gününde ne olur?

Talep enflasyonu; Bir ekonomide para arzının (ekonomide belirli bir anda mevcut olan para stokunun düzeyi) artış oranının ekonomik büyümeyi aşması durumudur. Bu durumda ekonomide üretilen ve ithal edilen mal ve hizmetlere olan talep, ekonominin üretim ve ithalat hacminden (arzından) daha hızlı artmakta ve fiyatlar yükselmektedir.

Maliyet enflasyonu, petrol ve gıda gibi emtia fiyatlarının artması veya doğal afetler nedeniyle üretim maliyetlerinin artması sonucu ortaya çıkıyor. Bu gibi durumlarda, toplam arz azalır ve bunun sonucunda fiyatlar genel düzeyi yükselir.

Yerleşik enflasyon, uyarlanabilir beklentilerle veya insanların mevcut enflasyon oranlarının gelecekte de devam etmesini beklediği fikriyle ilgilidir. Mal ve hizmetlerin fiyatları arttıkça, insanlar gelecekte de benzer oranda sürekli bir artış bekleyebilirler. Bu nedenle, işçiler yaşam standartlarını korumak için daha fazla maliyet veya ücret talep edebilirler.

Enflasyonu oluşturan fiyat endeksleri farklı mal ve ürün sepetlerinde izlenmektedir. Enflasyonun hesaplanmasında kullanılan fiyat endekslerinin başında Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) gelmektedir.

Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)

ÜFE, yerli ara mal ve hizmet üreticilerinin zaman içinde aldıkları satış fiyatlarındaki ortalama değişimi ölçen bir endeks ailesidir. ÜFE, fiyat değişikliklerini satıcı açısından ölçerken, fiyat değişikliklerini alıcı açısından ölçen TÜFE’den farklıdır. Enflasyonun 1/3’ünü oluşturur.

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)

TÜFE, tüketici tarafından satın alınan belirli bir ürün ve hizmet setinin fiyatlarındaki ortalama değişiklikleri gösterir. TÜFE, yıllık enflasyon değerindeki değişimi ölçmek için kullanılan fiyat göstergelerinde tüketiciyi ilgilendiren nihai fiyatlardaki değişimi gösteren endekstir. Enflasyonun 2/3’ünü oluşturuyor.

Efektif stratejiler posta kutunuzda

Abone olun ve işlem bilgi kaynağını keşfedin

Abone ol

Harika! Lütfen epostanızı kontrol edin

Aboneliğinizi onaylamanız için bir eposta gönderdik

Bir şeyler ters gitti

Sayfayı yeniden yüklemeyi deneyin. İşe yaramazsa lütfen daha sonra tekrar deneyin

Enflasyon nasıl hesaplanır?

Enflasyon, TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) ve ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) olarak iki farklı şekilde hesaplanmaktadır. ÜFE, yurt içinde üretilen ve yurt içinde satılan ürünlerin fiyatlarındaki değişime göre belirlenmektedir. Veriler, TÜİK tarafından açıklanır.

Hisse senetlerinin temelleri ve nasıl çalıştıkları

TÜFE hesaplamasında hanehalkının yaptığı harcamalara ilişkin anketler yapılmaktadır. Bu anketler dikkate alınarak hangi kalemlerin bütçeye ne kadar etki ettiği belirlenir. Ortaya çıkan bilgilerle oluşturulan TÜFE sepetinde yüzlerce ürün çeşidi bulunmaktadır. Toplanan ürünlerin fiyatları her ay belirlenmekte ve aylık enflasyon hesaplanmaktadır. 12 aylık fiyatlar toplanıp 12’ye bölünerek yıllık ortalama fiyatlar bulunur. Ortaya çıkan sonuç bir önceki yılın değerleri ile karşılaştırılarak artış miktarı hesaplanarak yıllık enflasyon hesaplanır.

Kripto paralar: 2023’teneler bekleyebilirsiniz?

2023 yılının kripto piyasaları için iyileşme yılı olması bekleniliyor. 2023 yılında kripto paralarla ilgili beklentileri öğrenmiş için okumaya devam edin.

Daha fazlasını oku

Enflasyonun olumlu ve olumsuz yönleri ve Enflasyon iyi mi kötü mü?

Enflasyonun etkileri zamanla belirir. Düşük enflasyon piyasayı olumsuz etkilemez. Ancak ılımlı enflasyon büyüdüğünde, hiperenflasyona dönüşür. Yüksek enflasyon da piyasayı olumsuz etkiler. Piyasa, fiyatta zincirleme bir artışa gider. Bu enflasyonun önüne geçilmelidir. Yüksek enflasyon kontrol altına alınmazsa olumsuz sonuçlara yol açar. Yüksek enflasyon durumunda Para değer kaybeder, gelir seviyeleri arasında uçurumlar oluşur, çünkü ülkeler dövizle borçlanır, dış borç açığını kapatmak zorlaşır, yatırımlar azalır, piyasada belirsizlik hakim olur ve enflasyon beklentisi oluşur.

Yüksek enflasyon genellikle bir ekonomi için kötü olarak kabul edilirken, düşük enflasyon da zararlı olarak kabul edilir. Pek çok iktisatçı, yılda yaklaşık %2’lik düşük ila orta düzeyli bir enflasyonun orta noktasını savunuyor.

Genel olarak konuşursak, daha yüksek enflasyon tasarruf sahiplerine zarar verir çünkü tasarruf ettikleri paranın satın alma gücünü aşındırır; ancak, borç alanlara fayda sağlayabilir çünkü ödenmemiş borçlarının enflasyona göre düzeltilmiş değeri zamanla küçülür.

Enflasyon nasıl kontrol edilir?

Merkez bankasının, para arzının büyüme hızını ve büyüklüğünü belirleyen diğer komitelerin eylemlerini ifade eden para politikası yoluyla enflasyon kontrol altına alınır. ABD’de, Fed’in para politikası hedefleri arasında ılımlı uzun vadeli faiz oranları, fiyat istikrarı ve maksimum istihdam yer alıyor. Bu hedeflerin her biri, istikrarlı bir finansal ortamı teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

Enflasyona karşı riskten korunma

Hisse senedi fiyatlarındaki artış enflasyonun etkilerini de içerdiğinden, hisse senetleri enflasyona karşı en iyi korunma aracı olarak kabul edilmektedir. Hemen hemen tüm modern ekonomilerde para arzına yapılan eklemeler, finansal sistem aracılığıyla banka kredi enjeksiyonları olarak gerçekleştiğinden, fiyatlar üzerindeki ani etkinin çoğu, hisse senetleri gibi ana para biriminde fiyatlandırılan finansal varlıklarda gerçekleşir.

Yatırımları enflasyona karşı korumak için kullanılabilecek özel finansal araçlar mevcuttur. Hazine Enflasyon Korumalı Menkul Kıymetler, yatırılan anapara tutarının enflasyon yüzdesi kadar arttığı enflasyona endeksli düşük riskli hazine menkul kıymetlerini içerir.